Nega suve kože

Suva koža zahteva svakodnevnu adekvatnu negu, bez obzira da li je u pitanju samo kozmetički problem ili se javlja kao prateći simptom dermatoza i drugih oboljenja. Kod suvih dermatoza, kao što su ekcem, psorijaza, i drugo, upotreba emolijentnih krema, odnosno ovlaživača kože, toliko je važna i efikasna da je granica između dermatoloških lekova i kozmetičkih proizvoda vrlo uska. Zbog efekata emolijentnih krema u prevenciji ekcema, psorijaze, ihtioze i drugih oboljenja koja se svrstavaju u grupu hiperkeratoza, na tržištu raste broj ovakvih proizvoda koji se svrstavaju u kategoriju lekova i medicinskih sredstava. Naravno, kao takvi, ovi proizvodi podležu i odgovarajućim propisima (1).

Šta su to emolijentne kreme ili ovlaživači kože?

Osnovni efekat koji emolijentne kreme treba da ostvare na koži je hidratacija, odnosno povećavanje sadržaja vode u koži; zatim, potrebno je da učine kožu glatkom i ublaže simptome svraba i peckanja. Povećanje sadržaja vode u koži postiže se kombinovanim dejstvom: sa jedne strane, smanjuje se gubitak vode kroz površinski sloj kože, dok se drugim mehanizmom stimuliše povlačenje vode iz dubljih slojeva kože u površinske. Takođe, emolijenti proizvodi sadrže i neke od sastojaka iz grupe emolijenasa čija je uloga da popune praznine koje nastaju odbacivanjem mrtvih ćelija kože, čineći kožu mekom i glatkom.

Osim emolijenasa, u sastav emolijentnih proizvoda ulaze i tzv. modifikatori stratum corneum-a. U ove sastojke ubrajamo ceramide, holesterol, ureu i mlečnu kiselinu, od kojih se urea izdvaja sa svojom veoma važnom ulogom u popravljanju stanja suve kože.

Pojam suve kože povezan je sa poremećajem jedne od njenih osnovnih funkcija – a to je njena uloga zaštitne barijere. Funkcionalna, neoštećena kožna barijera održava ravnotežu vode u koži i obezbeđuje joj zdrav i lep izgled. Osnovna uloga ove barijere je zaštita od dehidracije i nepovoljnih faktora spoljašnje sredine: prodora bakterija, alergena, iritanasa, kiseoničnih radikala ili ultraljubičastog zračenja.

Ćelije koje se nalaze na samoj površini kože sadrže tzv. prirodni vlažeći faktor, čije su glavne komponente aminokiseline, šećeri i urea. Kako koža stari, nivo prirodnog vlažećeg faktora opada usled smanjenog stvaranja aminokiselina i uree u telu. Sa druge strane, u slučajevima atopijskog dermatitisa, smanjenje nivoa prirodnog vlažećeg faktora nastaje usled smanjene količine raspoložive uree u telu.

Još jedan važan faktor koji kožu čini glatkom, jeste proces odbacivanja mrtvih ćelija kože ili deskvamacija. Kada je nivo vode u koži smanjen, proces deskvamacije je otežan, pa se na koži nagomilavaju mrtve ćelije koje izgledaju kao fine ljuspe koje se perutaju. Koža postaje neelastična, suva i gruba. Najčešći uzrok ove pojave jeste česta upotrebe sapuna.

Dokazano je da, kada nanesemo masne supstance odnosno lipide na kožu, one se umeću između površinskih ćelija kože i mogu da ublaže iritaciju uzrokovanu surfaktantima (surfaktanti su zapravo deterdženti koji se najčešće nalaze u gelovima za tuširanje, kupkama, itd.). Barijerna funkcija kože može se oporaviti primenom masnih supstanci kao što je vazelin.

Kako prepoznati suvu kožu?

Prvi znak suvoće kože je gubitak sjaja i beličasta boja. Koža postaje gruba na dodir zbog zadržavanja mrtvih ćelija na površini, gubi sjaj zbog različitih uglova prelamanja svetlosti na neravnoj površini, dok se bledilo javlja usled toga što mrtve ćelije zaklanjaju ružičastu boju koja potiče od malih krvnih sudova u koži (2).

U nedostatku vode, koža je manje otporna na mehanički stres zbog gubitka elastičnosti. To dalje znači da je sposobnost kože da se prilagodi pokretima lica smanjena, koža lakše puca, pa se stvaraju ragade ili pukotine.

Suvoća kože može biti uzrokovana unutrašnjim ili spoljašnjim faktorima. Unutrašnji, odnosno genetski faktori su glavni uzročnici oboljenja kao što su atopijski dermatitis i ihtioza. Spoljašnji faktori ili faktori okruženja su: suv vazduh, vetar, sunce, sapuni, deterdženti, vruća voda i različite hemikalije. Takođe, suva kože može da bude prateći simptom različitih sistemskih oboljenja (dijabetes,oboljenja tiroidne žlezde ili bubrega), a često se javlja i u menopauzi ili usled nedostatka vitamina A.

Koža se neprekidno prilagođava klimatskim promenama u cilju održavanja svog prirodnog nivoa vlažnosti. Ekstremne promene relativne vlažnosti (što je uglavnom slučaj u klimatizovanim prostorijama i u hladnim mesecima u zagrejanim prostorijama) nepovoljno utiču na kožu. Kada je vlažnost vazduha niska, gubitak vode kroz površinu kože je daleko veći. Kada je vazduh suv, čak i ovlaživači gube svoju efikasnost, bez obzira na to što se često nanose.

Normalna koža (levo) i suva koža (desno)

Kod i dece i starijih osoba se češće javlja suva koža, jer je kožna barijera u prvom slučaju još uvek u procesu formiranja (koža novorođenčadi nastavlja da se razvija i sazreva sve do kraja prve godine života), a u drugom je koža već oštećena usled prirodnog starenja, kao i fotostarenja izazvanog UV zracima, pa je samim tim koža tanja i podložnija štetnim uticajima okoline.

Suva koža, kao stanje zdrave kože, smatra se kozmetičkim problemom. Većina osoba sa suvom kožom zapravo ne može da se nosi sa uticajem faktora okruženja, koji negativno utiču na sposobnost kožne barijere da veže vodu. Kod starijih ljudi suva koža je veoma česta pojava kao posledica izmenjenog procesa odbacivanja mrtvih ćelija i sastava lipida. (3, 4)

Subjektivni osećaj suvoće se definiše kao peckanje i zatezanje obično samo na pojedinim delovima tela. Osobe sa ovim tipom kože intenzivnije reaguju na iritanse, alergene i hemikalije od normalne kože.

Kako negovati suvu kožu?

Dva osnovna principa nege zdrave kože su čišćenje i vlaženje.

Kod suve kože je posebno važno da čišćenje bude sa što blažim sredstvima za čišćenje, odnosno uljanim kupkama, koje će na koži ostaviti tanak masni film. Vlaženje, odnosno hidrantne kreme moraju da bude deo svakodnevne rutine. Preporuka je i nanošenje hranljivih, masnih krema za noć. (5)

Suva koža je podložnija nastanku bora. Zato je u svakom anti-age proizvodu efekat hidratacije veoma bitan. Vlaženje kože je isto tako bitno i kod proizvoda za zaštitu kože od sunca. Poznato je da UV zračenje koje izaziva fotostarenje kao prvu posledicu ima suvoću kože.

Iako se suva koža smatra kozmetičkim problemom, ona može da prouzrokuje i ozbiljnije posledice. Svrab koji je čest prateći simptom suve kože može da bude toliko neprijatan da remeti san i ugrožava kvalitet života. Češanjem se dodatno oštećuje kožna barijera i nastaje začaran krug svrab-češanje-svrab. Sve ovo olakšava prodor mikroorganizama, koji mogu izazvati infekciju. (6)

Takođe, suva koža je kod nepokretnih ljudi glavni uzrok nastanka dekubitusa, tzv. rana od ležanja, koje bi mogle da se spreče adekvatnim ovlaživačem poput vazelina. (6)

Ako patite od suve kože, ne zaboravite na dva osnovna koraka koji će učiniti i održavati vašu kožu nežnom i glatkom – a to su pravilno čišćenje i hidratacija.

Autor: Aleksandra Stanivuković, Msc.pharm

Reference:

1. Sörensen A, Landvall P, Lodén M. Moisturizers as Cosmetics, Medicines, or Medical Device?The Regulatory Demends in the European Union U: Lodén M, Maibach HI.Treatment of Dry Skin Syndrome. Springer-Verlag. Berlin Heidelberg. 2012;3-16
2. Johnson A, Cosmeceuticals: Function and the Skin Barrier. U: DraelosZD, ed. Procedures in cosmetic dermatology series: Cosmeceuticals. 1st ed. Philadelphia: Elsevier; 2005:11-17
3. Savić S, Lukić M, Vuleta G. Suva koža kao stanje i simptom: uloga dermokozmetičkih preparata. Arh.farm. 2013; 63: 158-173
4. White-Chu EF, Reddy M. Dry skin in the elderly: complexities of a common problem.Clin Dermatol.2011 Jan-Feb;29(1):37-42. doi: 10.1016/j.clindermatol.2010.07.005.
5. Čajkovac M. Kozmetologija. Naklada slap. Drugo izdanje. Zagreb.2005; 53-55
6. Kligman A. Introduction.U: Loden M, Maibach H, eds. Dry Skin and Moisturizers. Boca Raton, CRC Press LCC, 2000:3-9